Alles over de bouw, de structuur en de functie van het haar

Haar is een stuk meer gecompliceerd dan het op het eerste gezicht misschien lijkt. Het helpt bijvoorbeeld om sensorische informatie door te geven werkt als een barrière tegen lichaamsvreemde deeltjes, vormt een belangrijk onderdeel van het uiterlijk en creëert een gendergebonden identiteit. Het is eveneens de enige lichamelijke structuur die zichzelf helemaal kan vernieuwen zonder daarbij littekens te veroorzaken. Er zit haar op vrijwel ieder oppervlak van het menselijk lichaam. Hieronder hebben we een compleet overzicht van de bouw, de structuur en functie van het haar voor je opgesomd en van een korte omschrijving voorzien.

Hoe vormt het haar zich?

Een zich ontwikkelende foetus heeft al haarzakjes gevormd vanaf week 22 van de zwangerschap. Op dit ogenblijk zijn bevinden zich ongeveer 5 miljoen haarzakjes op het lichaampje, waarvan één miljoen op het hoofdje en 100.000 op de hoofdhuid voorkomen. Dit is het grootste aantal haarzakjes dat een mens ooit zal bezitten, omdat de haarzakjes niet zullen blijven groeien in de loop van het leven. Naarmate je ouder wordt, neemt bovendien de dichtheid van de haarzakjes af.

Bouw van het haar

Een overzicht van de bouw van een haar lijkt wellicht rechttoe rechtaan, maar het is eigenlijk één van de meest gecompliceerde structuren van het lichaam. Haar bestaat eigenlijk uit een tweetal afzonderlijke structuren:

• het haarzakje, dat zich onder de huid bevindt,
• de haarschacht, het deel van het haar dat zichtbaar is.

Het haarzakje

Het haarzakje is het levende gedeelte van een haar. Het is een kousachtige structuur die opgebouwd is uit cellen en bindweefsel. De papil bevindt zich aan de basis van het haarzakje en bevat kleine bloedvaatjes (zogenaamde haarvaten) die de cellen dienen te voorzien van zuurstofrijke- en voedselrijk bloed. Het haarzakje en de haarwortel zijn eveneens de plaatsen waar zich de cellen bevinden die nieuwe haartjes produceren.

De bulbus is de kousachtige structuur die de papil en haarwortel omringt. Dit deel van het haar wordt gevoed door haarvaten. De bulbus is bovendien de basis waar allerlei verschillende soorten stamcellen zich bevinden die zich iedere 23 tot 72 uur delen. De snelheid waarmee deze cellen zich delen, is dan ook veel sneller dan de deelsnelheid van alle overige cellen in het lichaam. De hormonen die de haargroei en de structuur van het haar beïnvloeden in de diverse fasen in het leven, zoals de puberteit, bevinden zich eveneens in de bulbus.

Het haarzakje wordt omgeven door een binnenste- en buitenste schede die de groeiende haarschacht niet alleen beschermt, maar haar vorm geeft. De binnenste schede zal de vorm van de haarschacht volgen en net voor de opening van de talgklier eindigen. De buitenste schede loopt volledig door tot aan de talgklier. De haaroprichterspier, een minuscule bundel gevormd van spiervezels, zit vast aan de buitenste schede. Op het moment dat deze spier zich samentrekt, dan zal dit ervoor zorgen dat het haar rechtop gaat staan, dit fenomeen is eveneens bekend als kippenvel. De talgklier is verantwoordelijk voor de productie van talg of olie, de natuurlijke conditioner van het lichaam. Er zal meer talg worden geproduceerd tijdens de puberteit, waardoor er in bepaalde gevallen meer acne voorkomt tijdens deze fase in het leven. De talgproductie neemt echter weer af naarmate de leeftijd vordert waardoor de huid uiteindelijk zelfs droog kan worden.

De haarschacht

De haarschacht, het deel van het haar dat zichtbaar is aan de buitenzijde, is eigenlijk dood. Het bestaat uit drie lagen keratine, een eiwit dat zich heeft verhard. Hieronder hebben we meer details over deze drie lagen voor je op een rijtje gezet.

1. De binnenste laag: de medulla, zal afhankelijk van het type haar niet altijd aanwezig zijn.
2. De middelste laag: de cortex, zal het grootste deel van de haarschacht vormen. Zowel de medulla als de cortex bevat pigmentcellen die uiteindelijk bepalend zijn voor de haarkleur.
3. De buitenste laag: de cuticula, wordt gevormd door dicht opeengepakte schubben in een overlappende structuur die kan worden vergeleken met shingles op een dak. Een heleboel producten die bedoeld zijn voor haarverzorging zijn zo ontwikkeld om dit deel van het haar te egaliseren door de aanwezige structuur als het ware glad te strijken.

De groeicyclus van haar

Het haar op de hoofdhuid van een mens groeit circa een halve millimeter op een dag, omgerekend is dat dus ongeveer 6 centimeter per jaar. In tegenstelling tot andere zoogdieren is de groei en het verlies van haar bij de mens willekeurig en dus niet seizoensgebonden of cyclisch. Haren bevinden zich dus altijd op verschillende tijdstippen in verschillende fasen en stadia van groei. Er zijn drie stadia van haargroei te onderscheiden, namelijk:

• De anagene fase,
• De catagene fase,
• De telogene fase.
• Fase 1: de anagene fase, ook wel de actieve- of groeifase, van het haar genoemd. Het meeste haar groeit constant en zal drie tot vier jaar in deze fase doorbrengen. Een nieuwe haar vormt zich, duwt het clubhaar omhoog tot uit het haarzakje. Tijdens deze fase groeit het haar circa 1 centimeter in de 28 dagen. Bepaalde mensen vinden het lastig om hun haar tot een bepaalde lengte te laten groeien omdat ze maar een korte anagene fase doormaken. Omgekeerd hebben mensen die erg lang haar hebben en geen groeiend haar hebben juist een lange anagene fase. De anagene fase voor wimpers, wenkbrauwen, been- en armhaar is eveneens zeer erg kort (circa 30 tot 45 dagen) wat kan verklaren waarom deze haren een stuk korter zijn dan het hoofdhaar.
• Fase 2: de catagene fase is een overgangsfase en 3 procent van alle haartjes zullen zich op een bepaald ogenblik in deze fase bevinden. Het duurt twee tot drie weken en in deze tijdspanne zal ​​de groei en de buitenste schede afnemen en zich vasthechten aan de haarwortel, waardoor er zich een clubhaar heeft gevormd.
• Fase 3: de telogene fase is de rustfase, die circa drie maanden aan blijft houden en 10 tot 15 procent van al het haar zal zich in deze fase bevinden. Tijdens deze fase is het haarzakje in rust en wordt het clubhaar helemaal gevormd. Een haar uittrekken in deze fase zal je een stevig, droog, wit materiaal bij de wortel laten zien. Het lichaam zal dagelijks circa 50 tot 100 hoofdharen op een dag verliezen.

Hoe haar zijn vorm krijgt

Bepaalde mensen hebben krullend haar dat de vorm heeft van een kurkentrekker, terwijl andere personen juist dik, recht, glanzend haar hebben. Het natuurlijke uiterlijk van het haar kan toe worden geschreven aan de vorm van het haar. De hoeveelheid natuurlijke krul die een haar heeft, wordt bepaald door de vorm van de dwarsdoorsnede van een haartje. Steil haar heeft een meestal cirkelvormige omtrek, terwijl krullend of kroezend haar juist meer afgeplat zijn. Hoe meer cirkelvormig de haarschacht heeft, hoe rechter het haar zal zijn, maar ook hoe platter de schacht, hoe meer krullend het haar is.

De vorm van de dwarsdoorsnede van een haar zal eveneens de mate van glans bepalen die het haar heeft. Rechter haar glanst vanwege het feit dat talg van de talgklieren een stuk eenvoudiger door het haar kan stromen. Hoe meer krullend het haar is, hoe meer moeite de talg zal hebben om door het haar geen te trekken en hoe droger en doffer het haar eruit zal zien. Daarnaast kan je haar van kleur, textuur en dikte veranderen (en zelfs de plaats waar haargroei plaatsvindt kan veranderen: veel haargroei op bepaalde delen van het lichaam en juist weinig op andere delen), zeker naarmate dat je ouder wordt zullen er veranderingen in de groei van je haar opgemerkt kunnen worden.